Inhoud

Noordwijk, vroeger ook wel geschreven als: Northgo, Norwige, Nortic, Northge en Northeke, is een dorp en gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De gemeente telt 25.765 inwoners en heeft een oppervlakte van 51,53 km² (waarvan 16,12 km² water).

De gemeente bestaat uit twee kernen, die van elkaar gescheiden zijn door een groenstrook.

Naast deze twee kernen is er nog De Klei, een buurtschap ten zuiden van Noordwijk-Binnen. Ook Langevelderslag wordt tot Noordwijk gerekend.

Noordwijk aan Zee werd gesticht toen rond 1200 de eerste vissers zich in de duinen van Noordwijk vestigden. Tot begin 19e eeuw is de visserij de belangrijkste vorm van inkomsten gebleven.

Later begon de bevolking zich steeds meer op het toerisme te richten. Heden ten dage vinden per jaar ruim 1.000.000 overnachtingen plaats in Noordwijk aan Zee. De gemeente heeft een vuurtoren en een KNRM reddingsstation. Verder staat in Noordwijk aan Zee een hervormde kerk (1647) met kansel uit de 17e eeuw.

Noordwijk aan Zee is momenteel een van de rijkste stukjes Nederland; het staat op de 12e plaats in de lijst van de top 50 rijkste wijken van Nederland. Zo heeft biermagnaat Freddy Heineken er een villa laten bouwen met karakteristieke groene daken. De precariobelasting in Noordwijk is de hoogste van heel Nederland.

Noordwijk aan Zee bestaat vandaag uit verschillende wijken en ligt op de duinen, zo heb je diverse horecagelegenheden zoals hotels, uitgaanscentra en restaurants (ook op het strand) en een winkelcentrum dat ook een zondagsopenstelling kent, jaarlijks vinden er evenementen plaats aan de boulevard bij het vuurtorenplein.

Een klein deel van de autochtone bevolking van Noordwijk aan Zee spreekt (vanouds) Noordwijks, een oorspronkelijk Hollands dialect dat sterk herinnert aan onder meer het Katwijks en het Schevenings.

Tussen Noordwijk aan Zee en de Langevelderslag ligt, ter hoogte van Noordwijkerhout, ontvangststation Radio Nora.

Noordwijk-Binnen werd in vroegere tijden vooral gekenmerkt door het werk in de bloembollenteelt. Het grondgebied van Noordwijk bestaat nog steeds voor een groot deel uit geestgronden. Samen met omliggende gemeenten wordt hierdoor de Bollenstreek gevormd.

De marteling van priester Jeroen van Noordwijk in 856 door binnengevallen Noormannen heeft ervoor gezorgd dat Noordwijk-Binnen in 1429 door de bisschop van Aartsbisdom Utrecht officieel tot bedevaartplaats is verheven. De katholieke en protestantse kerken van Noordwijk-Binnen dragen zijn naam.

In 1450 werd Noordwijk-Binnen getroffen door een grote brand.

In de uit de 15e eeuw daterende driebeukige kerk van Sint Jeroen, staat een hardstenen doopvont met gebeeldhouwde koppen, een preekstoel uit het midden van de 17e eeuw, een herenbank (1751), een marmeren grafmonument van Dousa (1792) en een ingebouwde toren uit 1320. Op 27 augustus 2005 werd in deze kerk het kerkelijk huwelijk tussen Pieter-Christiaan en Anita van Eijk voltrokken.

In de gemeente Noordwijk is ESTEC gevestigd, een Europees centrum voor ruimteonderzoek en technologie, de grootste vestiging van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Het bezoekerscentrum van ESTEC, Space Expo, is een grote ruimtevaarttentoonstelling. De ESTEC ligt ver buiten de bebouwde kom van Noordwijk en grenst aan de Katwijkse kern Katwijk-Noord aan de duinkant.

Eerste bewoning
De eerste sporen van bewoning van Noordwijk zijn gedateerd op ca. 2000 jaar voor Christus.

In Noordwijk aan Zee verschenen de eerste echte bewoners omstreeks 1200, vermoedelijk vissers.

Op 1 april 1398 verleende graaf Albrecht van Beieren op verzoek van enkele bewoners aan Noordwijk stadsrechten, maar op 12 maart 1399 trok hij de verlening weer in met als reden dat de aanvragers niet gerechtigd waren tot dit verzoek. Het gevolg hiervan was dat er nooit stadsmuren en poorten gebouwd zijn. Noordwijk behield wel zijn status van ambachtsheerlijkheid.

Sint Jeroen
In 847 werd de plaats aangedaan door een Schotse Benedictijner monnik, genaamd Jeroen van Noordwijk. Hij bouwde een kapel en deed missiewerk. In 856 werd hij gevangengenomen door de Noormannen en gemarteld. Op 17 augustus 856 werd hij onthoofd. Rond 980 werd er te zijner ere een Romaanse kapel gebouwd, die spoedig een bedevaartsoord werd.

In 1303 werd deze kapel vervangen door een grote stenen kerk. Dit was de voorloper van de huidige Sint Jeroenskerk. In 1429 werd Noordwijk officieel door de bisschop van Utrecht tot bedevaartsoord verheven. Het belangrijkste relikwie was de schedel van Sint Jeroen.

In 1450 werd de kerk verwoest na een grote brand. In de 16e eeuw kwam er door de Reformatie een einde aan het bestaan van Noordwijk als bedevaartsoord. De schedel van Sint Jeroen is sindsdien spoorloos. Volgens de overlevering moet zijn schedel in de kerk begraven liggen, maar niemand weet waar. In 1983 werd in de kerk een schedel opgegraven, maar onderzoek heeft aangetoond dat deze schedel van een jonge man was geweest, en dus zeker niet van Jeroen.

Visserij
Noordwijk had in 1474 een vloot van 38 schepen. De vloot met zogenaamde bomschuiten voer uit vanaf het strand. Er werd hoofdzakelijk haring, kabeljauw, schelvis, wijting en schol gevangen. In 1913 voer voor de laatste maal een bomschuit uit. Ook Noordwijk-Binnen profiteerde van de visserij met de lijnbanen, waarmee touw werd gemaakt.

Bloembollen- en kruidenteelt
In de 18e en 19e eeuw werden in Noordwijk-Binnen kruiden geteeld. Noordwijk-Binnen was het belangrijkste kruidencentrum van Nederland. De kruiden werden verhandeld in Amsterdam en gebruikt voor medicinale toepassingen. Door de opkomst van chemisch bereide geneesmiddelen verdween de kruidenteelt tegen het einde van de 19e eeuw.

Ook bleek in 1880 dat de zandbodem van Noordwijk zich uitstekend leent voor bloembollenteelt. Er vestigden zich in korte tijd zo'n 250 bloembollenkwekers in Noordwijk, die veel duinzand afgroeven. Er werden met name tulpen, narcissen en gladiolen verbouwd.

Bijnamen
Er zijn nog veel Noordwijkers met een bijnaam. De bijnamen werden vroeger gebruikt om onderscheid tussen verschillende personen te maken of als scheldnaam. Zie ook bijnaam. Er werden twee boeken uitgebracht door Ton Meijer en Cees van der Niet, met een verschillende titel. Het tweede boek bevatte meer informatie en afbeeldingen. Ook werden kleine fouten die in het eerste boek stonden verwijderd en werden enkele namen op verzoek verwijderd, omdat men de bijnaam te kwetsend of niet passend vond.

Badplaats
In 1866 werd Noordwijk een badplaats. Omdat het zeewater medicinale werking scheen te hebben kwamen er mensen met een koetsje een dagje naar het strand. Ook werd in deze tijd de eerste paal van Huis ter Duin geslagen. Tegenwoordig is Noordwijk de nummer drie badplaats van Nederland en telt zij een keur aan hotels en andere overnachtingsmogelijkheden. Zoals zo veel hotels elders richten die van Noordwijk zich meer en meer op de markt van de zakelijke bijeenkomsten. Zo gebruikt het Nederlands Elftal Huis ter Duin voor overnachtingen tijdens bijeenkomsten.

In het jaar 2012 heeft Noordwijk een QualityCoast Gold Award ontvangen voor haar inspanningen om een duurzame toeristische bestemming te worden. Door het verkrijgen van deze onderscheiding/award is Noordwijk nu opgenomen in DestiNet, een atlas voor duurzaam toerisme wereldwijd.